Hujjatul Islam wa Muslimeen
Syed Jawad Naqvi
Mudiir Jamiatul Wuthqah
Masjid Baitul Ateeq
Lahore, Pakistan
28 Septemba 2025
Dhamira ya Damu Tukufu: Salamu kwa Mashujaa wa Muqawama na Uthabiti!
Katika tukio hili la kumbukumbu ya kusikitisha ya kifo cha kishahidi cha Sayyed Hassan Nasrallah na vigogo wengine wa muqawama (upinzani), tunatoa rambirambi zetu za dhati kwa Waislamu wote, hasa wafuasi wa njia ya uongozi (wilayah) na ustahimilivu.
Sayyed Hassan Nasrallah: Mwenge Ulioangaza Njia ya Mapambano
Sayyed Hassan Nasrallah ni nembo na alama ya njia ya muqawama. Yeye ni dira ambayo kupitia kwake tunaweza kuelewa dini ya kweli ambayo Mtukufu Mtume (SAW) aliishi kwayo na kuanzisha utaratibu wa kimungu. Katika historia, tafsiri nyingi za dini zimeibuka, na kusababisha kuundwa kwa madhehebu na makundi mengi. Ingawa idadi yake kamili ni vigumu kujua, ni hakika kwamba maelfu ya makundi yameundwa kwa jina la imani.
Siku moja Mtume Muhammad (SAW) aliwakusanya masahaba zake, akachora mistari mitatu ardhini, na kusema, “Njia yangu ni njia ya kati, na njia zinazoenda sambamba ni njia za Shetani; hizo si njia yangu.” Kwa hili, Mtume aliwatahadharisha kizazi cha kwanza cha Waislamu kwamba njia tofauti bila shaka zingeibuka kando ya njia yake. Ingawa zingeweza kuonekana kuwa za haki, zisingekuwa njia ya Mungu. Leo, mistari hiyo imeongezeka na kuwa maelfu, ikijidhihirisha kama madhehebu, makundi, na mirengo. Hata hivyo, njia ambayo Mungu ameiweka kwa ajili ya uongozi wa mwanadamu—njia iliyonyooka—inabaki kuwa moja. Kwa kuifuata, mtu anaweza kufikia lengo kuu lililowekwa na Mungu.
Mungu ameifafanua wazi njia hii iliyonyooka ili kila mwanadamu aweze kuitambua kwa urahisi.
Mashahidi: Minara ya Nuru katika Njia Iliyonyooka
Ili kuiweka njia hii ikiwa na nuru, Mungu ameweka minara ya nuru kando yake, na minara hiyo ni mashahidi. Mungu ametangaza kwamba shakhsia wanaoishi katika njia iliyonyooka na kujitolea maisha yao kwa ajili Yake ndio nuru zinazoongoza wengine. Ni kwa mantiki hii hii Imam Khomeini (RA) aliwaelezea mashahidi kama “mishumaa inayoangaza duara la ubinadamu.” Njia hubaki kuonekana tu pale inapotembelewa; isipotumika, hufifia na kusahaulika. Mwendo na nuru ni muhimu kwa ajili ya kuihifadhi. Wale ambao Mungu amewapa hadhi hii ya nuru ni mashahidi katika njia Yake.
Maisha Yaliyoishiwa kwa Ajili ya Mungu Kabla ya Ushahidi
Shahidi hageuki kuwa mnara wa nuru kwa ajili ya njia ya Mungu kwa kitendo cha kufa tu. Bali, anafikia daraja hili kwa kuishi kwanza katika njia hii. Wanatekeleza kanuni zake, wanabaki waaminifu kwa matakwa yake, na wanaonyesha subira isiyoyumba hadi nyakati za mwisho za maisha yao. Hapo ndipo wanapotoa kafara ya mwisho. Hiki ndicho chanzo cha ukuu wa shahidi. Kifo pekee hakitoi heshima; ni maisha yaliyoishiwa kwa kujitolea kwa Mungu ndiyo yanayompandisha shahidi kwenye cheo chake kitukufu.
Daraja za Mashahidi
Mashahidi pia wana daraja zao. Cheo cha juu kabisa ni cha wale waliouawa kishahidi katika medani ya vita, wakiuawa na adui katika hali ya vita na jihadi. Wengine wanaoitwa mashahidi wana hadhi tofauti, ingawa inaheshimika. Shahidi wa kweli ni mujahid aliyeuawa vitani—yule anayeishi katika njia ya Mungu, anabaki imara, na yuko tayari kutoa maisha yake wakati wowote, na hatimaye kutimiza ahadi hiyo.
Wengi hufa kishahidi bila kukusudia, wakitamani kuishi kwa ajili ya Mungu lakini hawatafuti kifo. Wanaweza kujitahidi kuepuka hatima yao lakini mwishowe hawawezi kujiokoa. Daraja la juu zaidi ni la shahidi aliyejiandaa kikamilifu kutoa maisha yake, anayeendelea mbele kwa uhakika au kwa yakini inayotokana na ushahidi, na anabaki imara. Kama Qur’an inavyoelezea, wengine wanapoacha njia ya Mungu na kurudi majumbani mwao, mashahidi hawa hutembea kwa hiari kuelekea kifo chao.
لَوْ كُنْتُمْ فِي بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذِينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ إِلَىٰ مَضَاجِعِهِمْ
“Lau mngelibaki majumbani mwenu, bila shaka wangalitoka wale walioandikiwa kufa, kwenda mahali pao pa kuangukia.” (Qur’an 3:154)
Hawa ndio mashahidi wakubwa kweli. Wale waliouawa kwa bahati mbaya au vitani bila ya nia hii ya dhati hawafikii daraja hili la juu la ushahidi.
Hadhi ya Viongozi Mashahidi: Wanaopambana dhidi ya Wanaobaki Nyuma
Mashahidi wanaoongoza wengine katika medani ya vita, wanaoandaa na kuamuru jeshi, na wao wenyewe wanauawa katika njia ya Mungu pamoja na askari wao, wana daraja la juu zaidi. Wao ni viongozi na makamanda wa mashahidi wengine. Mungu anawapa watu hawa jina la “Mujahidina” (wanaopambana) na anawapambanua na “Qa’idin” (wanaokaa nyuma au wasioshiriki). Qa’idin sio tu kwamba wanajizuia na mapambano bali pia wanawavunja moyo wengine, wakiwaonya kuwa njia ya jihadi haileti chochote isipokuwa shida, kifo, na maangamizi.
Qur’an inatumia neno Qa’idin kwa ajili yao. Ingawa baadhi ya Qa’idin wanaweza kuwa watu wacha Mungu wasiomdhulumu yeyote, wao si watu wa jihadi. Kundi la tatu ni la wale ambao si wapambanaji wala wacha Mungu waliokaa kimya, bali ni wafisadi, madhalimu, na wahalifu. Qur’an hata haiwaainishi; wao wameandikiwa Moto. Kulingana na Qur’an, hata wacha Mungu wanaojizuia na mapambano, ingawa hawatahukumiwa kwenda Motoni, kamwe hawawezi kuwa sawa na Mujahidina Peponi.
لَا يَسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيْرُ أُولِي الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ ۚ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً ۚ وَكُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَىٰ ۚ وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا
“Hawawi sawa Waumini wanao kaa nyumbani—isipokuwa wale wenye udhuru—na Mujahidina wanao pigana katika Njia ya Mwenyezi Mungu kwa mali zao na nafsi zao. Mwenyezi Mungu amewatukuza wale wanao pigana jihadi kwa mali zao na nafsi zao daraja moja zaidi kuliko wale wanao kaa nyuma. Na wote Mwenyezi Mungu amewaahidi wema. Lakini Mwenyezi Mungu amewatukuza Mujahidina juu ya wale wanao kaa nyuma kwa ujira mkubwa.” (Qur’an 4:95)
Katika aya hii, Mungu anasisitiza tofauti hii mara tatu. Kwanza, anasema hawako sawa. Pili, anatangaza kwamba Mujahidina wako juu kwa daraja. Mwisho, anawapa Mujahidina ubora kamili na ujira mkuu. Tofauti hii haipatikani kwa ibada tu bali kwa maisha yaliyojitolea kwa ajili ya Mungu, yakifikia kilele kwa kutoa kila kitu kwa ajili Yake.
Sayyed Hassan Nasrallah: Kilele cha Wema na Ushujaa
Kama vile Mungu anavyotofautisha kati ya matendo mema, Mtume Muhammad (SAW) alisema:
فَوْقَ كُلِّ ذِي بِرٍّ بَرٌّ حَتَّى يُقْتَلَ اَلرَّجُلُ فِي سَبِيلِ اَللَّهِ فَإِذَا قُتِلَ فِي سَبِيلِ اَللَّهِ فَلَيْسَ فَوْقَهُ بِرٌّ
“Juu ya kila tendo jema, kuna jema zaidi, mpaka mtu anapouawa katika njia ya Mungu. Na anapouawa katika njia ya Mungu, hakuna tendo jema bora kuliko hilo.”
Kwa hiyo, tendo jema kubwa kuliko yote ni kufa kishahidi. Hata hivyo, hata wale wanaouawa kishahidi hawako sawa wote. Miongoni mwa watu mashuhuri waliofikia daraja la ushahidi ni Sayyed Hassan Nasrallah. Alidhihirisha roho ya kweli ya jihadi. Kama tunavyoshuhudia katika wasifu wa Sayyid al-Shuhada (Imam Hussein), “Nashuhudia kwamba ulipigana jihadi kwa ajili ya Allah kama ipasavyo kupiganwa,” vivyo hivyo tunaweza kusema kwa Sayyed Nasrallah. Alikuwa mtu mwenye hadhi kubwa hata kabla ya kifo chake cha kishahidi, na ushahidi wake umeufanya ukuu wake kuwa wa milele. Hii ni kweli inayotambuliwa sio tu na washirika wake bali hata na maadui zake, waliomtambua kama jenerali, kamanda, na mtaalamu wa mikakati mahiri.
Kiwanda cha Mashujaa: Siri ya Kuunda Viongozi wa Muqawama
Leo, tunapomkumbuka Shahidi Nasrallah, ni muhimu kuelewa jinsi shakhsia kama hizi zinavyotengenezwa. Ikiwa tutagundua siri ya mazingira na shule ya fikra inayolea viongozi kama hawa, njia itafunguliwa kwa wengine. Mungu hawachagui wachache kwa ajili ya ukuu huku akiwanyima wengine; Yeye ni Mwadilifu. Kila kijana leo ana uwezo wa kufikia hadhi ya kiongozi wa muqawama, na hata kuipita. Uwanja uko wazi kwa wote.
Hata hivyo, safari hii ni ya hiari ya mtu binafsi. Mungu hawawalazimishi watu kama Shahidi Nasrallah, Ismail Haniyeh, Yahya Sinwar, Shahidi Safiuddin, au Shahidi Qassem Soleimani kwenye vyeo vyao, wala hawawanyimi wengine kwa nguvu. Njia ni ya kuchagua. Mungu anatoa fursa sawa; mahali ambapo mtu anafika ni matokeo ya chaguzi anazofanya. Shahidi Nasrallah na mashahidi wengine wa muqawama walichagua njia ya mapambano, na kwa kusimama imara juu yake, walifikia mwisho wao wa ushindi.
Wasifu Unaoishi: Urithi wa Sayyed Nasrallah Ulimwenguni
Leo, katika kumbukumbu ya kifo cha kishahidi cha Shahidi Sayyed Hassan Nasrallah, sifa za tabia yake zinajadiliwa waziwazi duniani kote. Sifa zote hizi, kama vile ujasiri na ushujaa wake, busara na ufahamu wake, na mipango na usimamizi wake, zinaelezewa wazi na wale wanaofahamu tabia yake. Moja ya mambo yanayofanywa kuhusu shakhsia yake ni kwamba kila siku kipengele kimoja cha utu wake kinaelezewa kwa ulimwengu, na jambo lingine linalofanywa juu yake ni kwamba athari za shakhsia yake ya kijihadi kwa vijana wa ulimwengu zinaelezewa kisayansi na kichambuzi. Baadhi huangazia vipengele vya muqawama na subira yake, wengine sifa zake za uongozi, na wengine vipengele vyake vya kimaadili. Yote haya ni ya kweli na yanatokana na uhalisia, hakuna chumvi wala uzushi ndani yake.
Hadithi ya Jamii Mbili: Uchambuzi Linganishi
Ili kuelezea hili, tufanye ulinganisho kati ya jamii za Mashia za Lebanon na Pakistan. Mashia wa Lebanon walikuwa wapi miaka 80 iliyopita, na wako wapi leo? Na Mashia wa Pakistan walikuwa wapi wakati huo, na sasa?
Tutaangalia kipindi tangu kuundwa kwa Pakistan mnamo Agosti 14, 1947, hadi sasa. Mnamo 1948, dola la Israel lilianzishwa, likipakana na Lebanon. Hali ya Mashia katika mataifa haya mawili ilikuwaje wakati huo?
Wakati wa kuanzishwa kwa Pakistan, ingawa kulikuwa na viongozi wa Kishia katika uanzilishi na serikali yake, miundombinu ya kidini ilikuwa duni sana. Kulikuwa na seminari moja tu ya Kishia nchini kote na misikiti na Husayniyya chache. Rasilimali kubwa ya jamii hiyo ilikuwa wahubiri wake, na utambulisho wake wa umma ulifafanuliwa hasa na maombolezo ya kimila kwa ajili ya Imam Hussein (AS), badala ya maombolezo yaliyofungamana na lengo pana zaidi.
Vichocheo vya Mabadiliko katika Uislamu wa Kishia Pakistan
Mnamo 1979, matukio mawili yalisababisha mabadiliko ndani ya jamii ya Mashia wa Pakistan. La kwanza lilikuwa Mapinduzi ya Kiislamu nchini Iran, ambayo yalituma mshtuko kote ulimwenguni. La pili lilikuwa kuingia madarakani kwa utawala wa kijeshi wa Jenerali Zia-ul-Haq na vita vya Afghanistan. Zia-ul-Haq alipotekeleza maono yake ya dola la Kiislamu lililojikita katika sheria za Hanafi, jamii ya Mashia, wakihofia kulazimishwa kufuata madhehebu hayo, waliamka. Walikutana mwaka 1979, wakamchagua Allama Mufti Jafar Hussain kama kiongozi wao, na wakaanzisha Tehreek-e-Nifaz Fiqh Jafariya, ikiashiria mwanzo wa maandamano ya kisiasa yaliyopangwa.
Wakati huohuo, Mapinduzi ya Iran yalikuwa na athari kubwa, ingawa si ya moja kwa moja. Jenerali Zia, akiwa na wasiwasi juu ya uwezekano wa muungano kati ya Mashia wa Pakistan na Iran, aliwafadhili wanazuoni wa Kiwahabi waliowatangaza Mashia kuwa waasi, na kuanzisha zama za ghasia za kimadhehebu na mauaji ya kulenga yaliyoikumba nchi kwa miongo kadhaa.
Mateso na Muamko wa Mashia wa Lebanon
Miaka themanini iliyopita, hali ya Mashia wa Lebanon ilikuwa mbaya zaidi kuliko ile ya wenzao wa Pakistan. Walikuwa wametengwa kiuchumi, kijamii, na kitamaduni, wakishushwa hadhi kuwa raia wa daraja la tatu na kulazimishwa kufanya kazi duni kabisa.
Hali mbaya ya Mashia duniani ilipofika masikioni mwa Marja’ wa wakati huo, Ayatollah Mkuu Boroujerdi, aliikuta jamii ya Lebanon ikiwa katika hali mbaya zaidi. Akiwa mtu mwenye busara kubwa ya kielimu na uongozi, Ayatollah Boroujerdi alihuzunika sana. Alishirikiana na Shah wa Iran na akamtuma mmoja wa wanafunzi wake mahiri zaidi, kijana mwenye bidii aliyeitwa Sayyid Imam Musa Sadr, kwenda Lebanon.
Imam Musa Sadr akawa mbunifu wa mwamko wa Mashia wa Lebanon. Alitekeleza mkakati mpana wa kuinua jamii kiuchumi, kijamii, na kisiasa. Alianzisha shule za ufundi na vituo vya ustawi, aliwafundisha watoto mwenyewe mchana, na kuwakusanya watu wazima usiku kwa ajili ya mafundisho ya dini. Alivunja vizuizi vya kijamii na akafungua njia kwa Mashia kuingia katika siasa za Lebanon. Mwinuko huu wa haraka ulitishia maslahi ya kikanda ya Saudi Arabia, Libya, na Syria. Kwa sababu hiyo, kiongozi wa Libya Kanali Gaddafi alimshawishi Sayyid Musa Sadr kuhudhuria mkutano na akamteka nyara; hatima yake bado haijulikani rasmi, ingawa inaaminika sana kuwa aliuawa kishahidi.
Akifanya kazi pamoja na Imam Musa Sadr alikuwa mtu mwingine mahiri wa Iran, Dkt. Mustafa Chamran. Aliacha kazi yake yenye mafanikio nchini Marekani ili kuchangia katika juhudi za kielimu na maendeleo nchini Lebanon. Pamoja, walianzisha Harakati ya Amal, shirika lenye matawi ya kisiasa na kijeshi.
Uundwaji wa Hezbollah na Mchango wa Imam Khomeini
Vijana hawa wanne au watano walisafiri hadi Tehran na kufika mbele ya Imam Khomeini (rehema za Mungu ziwe juu yake) kuelezea hali ya Mashia nchini Lebanon na kumjulisha Imam malengo na madhumuni yao. Imam Khomeini alitoa amri ya kushirikiana nao na akaikabidhi serikali ya Iran jukumu la kuiimarisha Hezbollah kwa kila hali. Baada ya hapo, ndani ya miaka thelathini, kwa ushirikiano wa Iran na juhudi zao wenyewe, Hezbollah ikawa nguvu kubwa zaidi katika Mashariki ya Kati.
Mashia wale wale wa Lebanon ambao hadi jana walikuwa na changamoto ya kupata chakula, leo, kwa mkakati wa Sayyid, wanakuwa changamoto kwa Israeli. Lakini hakuna shaka kwamba Iran haikuacha jiwe lisilogeuzwa katika suala hili. Sio kutia chumvi kusema kwamba mapinduzi hayakuwafanyia Mashia wa Iran mambo mengi kama ilivyowafanyia Mashia wa Lebanon. Watu wa Iran pia wanalalamikia hili, na vyama vinavyopinga mapinduzi bado vinapinga suala hili. Lakini kwa vyovyote vile, serikali ya Iran iliifanya Hezbollah kuwa na nguvu kiasi kwamba hata iliwapa teknolojia ya kutengeneza silaha na makombora. Matokeo yake, Hezbollah ikawa kundi lenye nguvu zaidi.
Hitimisho: Tafakuri juu ya Uongozi na Mazingira
Ardhi yenye rutuba, mjenzi mkweli kama Imam Musa Sadr, na kiongozi mwenye maono kama Ayatollah Boroujerdi wanaweza kuhakikisha kwamba mbegu ikipandwa, itastawi. Uongozi huo unapopandishwa hadi kiwango cha Imam Khomeini, na mbunifu akiwa ni gwiji kama Sayyed Hassan Nasrallah, ramani nzima ya Mashariki ya Kati inaweza kuchorwa upya. Sifa zote ni kwa Mashia wa Lebanon, walioheshimu juhudi za kila kiongozi, kutoka Ayatollah Boroujerdi hadi Imam Khamenei, na kila mbunifu, kutoka Musa Sadr hadi Hassan Nasrallah.
Kinyume chake, Mashia wa Pakistan bado wako pale pale walipokuwa. Mapinduzi ya Kiislamu yalikuwa kwa ajili ya ulimwengu; uongozi wa Imam Khomeini na Imam Khamenei ulikuwa kwa ajili ya ulimwengu. Bara Hindi lilibarikiwa na mwanafikra mwenye akili isiyo na kifani, Allama Iqbal, mtu ambaye hadhi yake ya kiakili inazidi mbali ile ya Musa Sadr. Iqbal alikuwa mwonaji aliyepokea maarifa kupitia ilhamu. Hata hivyo, baada ya miaka 80, tunaweza kuonyesha taasisi au mtu mmoja nchini Pakistan ambaye ameliinua taifa kulingana na fikra za Iqbal na kulipatia kutambulika kimataifa?
Nchini Lebanon, jamii iliyokuwa imeshushwa hadhi hadi kufagia mitaa iliinuka chini ya uongozi wenye misingi na kuwa mfano kwa mataifa yaliyokandamizwa ulimwenguni kote.
Rumi anasema:
Sio kila mtu ni mpumbavu katika kusikia ukweli
Sio kila mdomo wa ndege hula tini
Tunamuomba Mwenyezi Mungu Mtukufu, kwa damu ya kiongozi wa muqawama na mashahidi wote wa wanaodhulumiwa, awaokoe taifa la Palestina kutokana na dhuluma na awape ushindi kupitia baraka za kafara hizi.
